Pochwica (vaginismus) – zespół Mariona Simsa to dolegliwość polegająca na niezależnym od woli skurczu ok. 1/3 dolnego obszaru mięśni pochwy, przepony miednicy, a także przywodzicieli ud, co powoduje ich zaciskanie. Niekiedy kobieta odczuwa ból w okolicy podbrzusza i pleców oraz wzmożone napięcie w tym obszarze również w ciągu dnia.
Jakie są najczęstsze objawy pochwicy?
Objawy pochwicy występują podczas próby współżycia lub tylko wyobrażenia o nim. Odbycie stosunku uniemożliwiają spazmatyczne skurcze przedsionka pochwy z towarzyszącym im często dotkliwym bólem.
Bywa, że ból nie wystąpi, jednak sam skurcz uniemożliwia odbycie stosunku. U pacjentek z pochwicą mogą występować bolesne dla obojga partnerów napady pochwicowe, kiedy po udanej próbie wsunięcia członka do pochwy następuje skurcz uniemożliwiający jego wyjęcie.
Pochwicę klasyfikujemy w odniesieniu do nasilenia dolegliwości i wyróżniamy następujące stopnie;
– lekki – współżycie jest możliwe, ale stosunki są bolesne,
– średni – współżycie jest niemożliwe, jednak jest możliwość przeprowadzenia badań lekarskich,
– ciężki – diagnostyka z badaniem przez pochwę możliwa w znieczuleniu ogólnym.
Przyczyny pochwicy;
Pochwica spowodowana jest czynnikami pierwotnymi, czyli takimi, które pojawiły się przed rozpoczęciem współżycia lub wtórnymi, tzw. reaktywnymi. Dotyczą one osób aktywnych seksualnie, które odbyły wcześniej przynajmniej jeden stosunek bez bólu.
W procesie diagnozowania konieczne jest ustalenie, czy podłożem są przyczyny organiczne, czy psychogenne.
W przypadku pochwicy pierwotnej do przyczyn psychogennych zaliczamy;
- lęk przed rozpoczęciem współżycia lub zajściem w ciążę,
- rygoryzm religijny i/lub wychowawczy,
- ukrywane skłonności homoseksualne oraz traumy związane z wykorzystaniem.
Do czynników organicznych zaliczamy;
- wady rozwojowe narządu płciowego oraz niepodatną błonę dziewiczą.
W pochwicy wtórnej przyczynami organicznymi jest;
- endometrioza,
- zespoły bólowe miednicy (ZBM),
- urazy w obrębie pochwy i krocza (uszkodzenie w wyniku brutalnego współżycia lub masturbacji),
- częste stany zapalne i podrażnienia (miejscowe alergie, np. na lateks),
- niedostateczne nawilżenie pochwy po porodzie,
- zmiany zanikowe (atrofia) błony śluzowej i suchość pochwy w okresie okołomenopauzalnym,
- czynniki jatrogenne (powikłania poporodowe, pooperacyjne, radioterapia)
Jakie problemy wiążą się z pochwicą?
Choroba utrudnia kobietom nawiązanie relacji partnerskich oraz zaburza już istniejące. Bardzo ogranicza współżycie i uniemożliwia zajście w ciążę.
Często staje się przyczyną rozpadu związku, ponieważ naturalną jej konsekwencją jest unikanie lub ograniczanie zbliżeń z partnerem. Kobiety zmagające się z pochwicą mają często zaburzone relacje rodzinne (dotyczy to dalszych członków rodzin z uwagi na oczekiwania dotyczące związku), społeczne i zawodowe, zaniżone poczucie własnej wartości, czego konsekwencją jest depresja i izolacja.
Czy pochwicę można leczyć? Jakie terapie stosuje się w leczeniu pochwicy?
Pochwicę należy i można wyleczyć z uwagi na wcześniej wymienione problemy. Celem leczenia jest zniesienie odruchowej reakcji skurczowej pochwy. Jednak leczenie tej choroby nie jest proste. Rozpoznanie i postawienie diagnozy to proces znacznie dłuższy, niż w przypadku innych dolegliwości.
Często zgłaszają się pacjentki, które od dłuższego czasu bezskutecznie szukały pomocy, lecz z różnych przyczyn problem nie został rozpoznany i nie podjęto ukierunkowanego leczenia. Terapia wymaga cierpliwości ze strony pacjentki lub pary. Bardzo pożądane jest aktywne zaangażowanie pacjentki w terapię. Idealną sytuacją jest, jeśli partner staje na wysokości zadania i wspiera swoją partnerkę w procesie leczenia.
Mając na uwadze zróżnicowane podłoże choroby w leczeniu pochwicy powinien uczestniczyć zespół specjalistów. Sam fakt, że pacjentka będzie musiała podzielić się swoim intymnym problemem z więcej, niż jedną osobą bywa trudny do zaakceptowania. Zwykle zespół tworzą: lekarz ginekolog, seksuolog oraz terapeutka uroginekologiczna.
Proces leczenia zawsze dostosowany jest do zastanej sytuacji, stopnia nasilenia objawów i ich podłoża oraz wpływu na życie kobiety.
W przypadku, gdy podłożem choroby są przyczyny organiczne leczeniem zajmuje się lekarz oraz seksuolog, gdyż każde wcześniejsze niepowodzenie pozostawia traumę z którą należy się uporać.
W leczeniu pochwicy stosuje się różne metody, ale ich dobór jest dedykowany jednej konkretnej osobie, której problem dotyczy.
W leczeniu pochwicy konieczne jest holistyczne podejście do pacjentki, gdyż ciało człowieka stanowi jedność i bywa, że ból będący wynikiem napięcia generowanego w miednicy daje dolegliwości w obszarze odległym.
Jako uzupełnienie leczenia lekarskiego stosujemy fizjoterapię uroginekologiczną;
- ćwiczenia mięśni dna miednicy ( MDM ) oraz struktur powiązanych,
- manualne rozluźnianie napiętych tkanek,
- ćwiczenia oddechowe i techniki relaksacyjne.
Diagnostykę lekarską rozszerzamy o badanie funkcjonalne i sEMG (powierzchniową elektromiografię) mięśni i nerwów z użyciem elektrod powierzchniowych, przyklejanych do skóry oraz dopochwowych. Elektrody dopochwowe są staranne dobierane, tak by aplikacja była bezbolesna.
U pacjentek chorych na pochwicę napięcie spoczynkowe mięśni jest zwykle wysokie, co powoduje liczne dolegliwości w tym obszarze. Terapię ustala się na podstawie stworzonej mapy bólu, amplitudy miejscowych napięć spoczynkowych i reaktywności mięśni wokół pochwy tak, by była skrojona na miarę. W razie konieczności można rozszerzyć terapię o techniki obrazowe EMG-biofeedback i następową elektrostymulację.
Są to bardzo pomocne techniki, gdyż pacjentka widzi efekt terapii w czasie rzeczywistym oraz w odniesieniu do stanu poprzedniego, co znacznie poprawia motywację. Większość zaleceń pacjentka realizuje samodzielnie w domu. Często stosujemy też techniki osteopatyczne, które mają na celu zniwelowanie somatycznych skutków długotrwałych napięć, takich jak napięciowe bóle głowy i karku, wzdęcia, zaparcia, bolesne miesiączki czy częstomocz. Kompleksowa terapia daje najlepsze efekty, ale ważne jest, by kobieta pozbyła się obaw przed zbliżeniem i nabrała pewności siebie, dlatego rola partnera w terapii jest czynnikiem motywującym.
Jak odróżnić pochwicę od innych podobnych schorzeń?
Podstawą następowego leczenia jest właściwe rozpoznanie, zwłaszcza, że jest kilka innych dolegliwości, które mogą mieć okresowo podobny przebieg. Oto niektóre z nich:
Dyspaurenia – o ile pochwica uniemożliwia lub znacznie utrudnia wprowadzenie członka do pochwy, o tyle dyspaurenia powoduje ból w trakcie stosunku na różnej głębokości. Dolegliwości te są często mylone, ponieważ posiadają wiele cech wspólnych. Konsekwencją dyspaurenii może być skurcz pochwy, okolicznych struktur oraz tendencja do unikania kontaktów intymnych.
Vulvodynia – jest chorobą o nieznanej etiologii. Dotychczas zaobserwowano, że występuje częściej u kobiet z cukrzycą i SM. Przypuszcza się że vulvodynia może być wynikiem uszkodzenia nerwów wirusem opryszczki, uszkodzeniem mięśni i stawów, uciskiem na nerwy, a także czynników genetycznych. Objawia się piekącym bólem w okolicy sromu, łechtaczki, na wargach zewnętrznych i wewnętrznych oraz w przedsionku pochwy przy braku zewnętrznych zmian na skórze, czy śluzówce. Dolegliwości pojawiają się często w nocy, nie mają związku z aktywnością seksualną kobiety. Vulvodynia leczona jest objawowo. Stosuje się miejscowo lidokainę, lubrykanty i maści estrogenowe oraz leki uspokajające i nasenne.
Ciągotka nerwicowa – napadowe bóle łechtaczki połączone z podnieceniem płciowym. Problem może być wynikiem nieprawidłowego położenia macicy, świądu sromu, brakiem zaspokojenia seksualnego lub czynnikami psychicznymi. Najczęściej stosowane jest leczenie miejscowe i psychoterapia.
